Na pocz\u0105tku jest s\u0142owo.<\/strong> A dok\u0142adniej rzecz ujmuj\u0105c tysi\u0105ce s\u0142\u00f3w zamkni\u0119tych w formie scenariusza filmowego. To jest punkt wyj\u015bcia do ka\u017cdej filmowej przygody. Gdy droga jest tak d\u0142uga, cz\u0119sto wieloletnia, bardzo \u0142atwo jest zapomnie\u0107 gdzie to si\u0119 wszystko zacz\u0119\u0142o. I wielu widz\u00f3w, dziennikarzy, producent\u00f3w, re\u017cyser\u00f3w, aktor\u00f3w zapomina, \u017ce to wszystko wywodzi si\u0119 z zapisanego s\u0142owa. Tymczasem to te decyzje podj\u0119te na samym pocz\u0105tku, u zarania ca\u0142ego filmowego przedsi\u0119wzi\u0119cia, bardzo cz\u0119sto wp\u0142ywaj\u0105 na to jak ca\u0142o\u015b\u0107 jest finalnie odbierana.<\/p>\n

W nowym cyklu oddaj\u0119 g\u0142os tym, kt\u00f3rzy te s\u0142owa tworz\u0105, te decyzje podejmuj\u0105.<\/p>\n

Na dzie\u0144 dobry zapraszam do \u015bwiata Tomka Klimali,<\/strong> wsp\u00f3\u0142scenarzysty film\u00f3w „Furioza” – do obejrzenia nadal w kinach – oraz \u201eLokatorka\u201d, kt\u00f3rego premiera zapowiedziana jest na 3 grudnia.<\/p>\n

Fade In:<\/strong><\/p>\n

22 pa\u017adziernika do kin wszed\u0142 film \u201eFurioza\u201d, kt\u00f3rego jeste\u015b wsp\u00f3\u0142scenarzyst\u0105 (wraz z re\u017cyserem Cyprianem Olenckim). Kiedy rozpocz\u0119\u0142y si\u0119 prace nad tym projektem i jak do niego trafi\u0142e\u015b? <\/strong><\/h4>\n

Tomasz Klimala:<\/strong> \u00a0Gdy do\u0142\u0105czy\u0142em do projektu, prace nad nim trwa\u0142y ju\u017c od d\u0142ugiego czasu. Cyprian nie by\u0142 zadowolony z tekstu, szuka\u0142 kogo\u015b do pomocy i napisania nowej wersji. Sporz\u0105dzi\u0142em analiz\u0119 scenariusza z sugestiami zmian; zaproponowany kierunek spodoba\u0142 si\u0119 i zacz\u0119li\u015bmy wsp\u00f3ln\u0105 prac\u0119.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

Kt\u00f3r\u0105 wersj\u0119 scenariusza widzimy na ekranie?<\/strong><\/h4>\n

Pewnie jaka\u015b 1224 \ud83d\ude09 Zmian, koncepcji i wersji by\u0142o bardzo du\u017co.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

W jaki spos\u00f3b przygotowywa\u0142e\u015b si\u0119 do pisania \u201eFuriozy\u201d? Jak wygl\u0105da\u0142 tw\u00f3j research?<\/strong><\/h4>\n

G\u0142\u00f3wna cz\u0119\u015b\u0107 dokumentacji odby\u0142a si\u0119 przed moim do\u0142\u0105czeniem do zespo\u0142u. Cho\u0107 mia\u0142em do\u015b\u0107 g\u0142\u0119boki osobisty \u201eresearch\u201d, bo kiedy\u015b dosta\u0142em no\u017cem w brzuch pod jednym z krakowskich stadion\u00f3w.<\/strong><\/p>\n

Ja przede wszystkim mia\u0142em pom\u00f3c warsztatem scenariuszowym; moim zadaniem by\u0142o w g\u0142\u00f3wnej mierze zbudowanie postaci, struktury i dramaturgii.<\/strong><\/p>\n

W trakcie prac spotykali\u015bmy si\u0119 te\u017c z jednym kibolem na \u201eemeryturze\u201d, kt\u00f3ry opowiada\u0142 wiele ciekawych historii. Je\u015bli akurat m\u00f3g\u0142 przyjecha\u0107 \u2013 bo kiedy\u015b zadzwoni\u0142, \u017ce przeprasza, ale musi i\u015b\u0107 na miesi\u0105c do wi\u0119zienia.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

Ogl\u0105daj\u0105c film czu\u0107, \u017ce, wraz ze wsp\u00f3\u0142scenarzyst\u0105 i re\u017cyserem, mocno zg\u0142\u0119bili\u015bcie temat i mieli\u015bcie du\u017co interesuj\u0105cych rzeczy do opowiedzenia. Czy proces selekcji tego co ma si\u0119 ostatecznie znale\u017a\u0107 w waszej opowie\u015bci by\u0142 trudny?<\/strong><\/h4>\n

Tak, cierpieli\u015bmy raczej na problem bogactwa; wybranie najciekawszych element\u00f3w i redukcja materia\u0142u by\u0142y du\u017cym wyzwaniem. R\u00f3wnie\u017c przetworzenie prawdziwych wydarze\u0144 na sk\u0142adowe fabu\u0142y i po\u0142\u0105czenie ich z bohaterami.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

Kt\u00f3ra scena\/sekwencja sprawi\u0142a ci najwi\u0119cej k\u0142opot\u00f3w przy pisaniu, a kt\u00f3ra dostarczy\u0142a najwi\u0119cej rado\u015bci?<\/strong><\/h4>\n

Przeczuwam, \u017ce wi\u0119kszo\u015b\u0107 scenarzyst\u00f3w si\u0119 ze mn\u0105 zgodzi: najtrudniejsze jest zwykle przej\u015bcie aktu drugiego w trzeci.<\/strong> Wtedy wi\u0119kszo\u015b\u0107 historii si\u0119 rozlatuje. Najtrudniejsza wi\u0119c by\u0142a sekwencja \u201erozkwitu biznesu\u201d Goldena i jej przej\u015bcie w fina\u0142, w kt\u00f3rym trzeba by\u0142o sp\u00f3jnie pozamyka\u0107 w\u0105tki, zaskoczy\u0107 widza i da\u0107 mu satysfakcj\u0119. Na szcz\u0119\u015bcie w filmie to tour de force Mateusza Dami\u0119ckiego<\/strong>, wi\u0119c widzowie wybaczaj\u0105 pewne mankamenty.<\/p>\n

Lubi\u0119 w\u0105tki komediowe, wi\u0119c najwi\u0119cej frajdy sprawi\u0142o mi chyba pisanie los\u00f3w Bu\u0142y, granego przez wspania\u0142ego Sebastiana Stankiewicza<\/strong>. Jego bohater jest nieco przerysowany, ale z tego co s\u0142ysz\u0119 widownia odbiera go bardzo dobrze i docenia rozbrajanie humorem do\u015b\u0107 ci\u0119\u017ckiego i brutalnego w\u0105tku g\u0142\u00f3wnego.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

Wiarygodno\u015b\u0107 i przemiana g\u0142\u00f3wnego bohatera (Mateusz Banasiuk) oparta jest na dw\u00f3ch silnych relacjach: braterskiej z Kaszubem (Wojciech Zieli\u0144ski) i mi\u0142osnej z Dzik\u0105 (Weronika Ksi\u0105\u017ckiewicz). Z oczywistych wzgl\u0119d\u00f3w, w gatunkowym, sensacyjnym kinie jest mniej miejsca na tworzenie skomplikowanych powi\u0105za\u0144 mi\u0119dzy bohaterami. W jaki spos\u00f3b pracowa\u0142e\u015b nad tym elementem? Co okaza\u0142o si\u0119 decyduj\u0105ce dla ostatecznego kszta\u0142tu tych w\u0105tk\u00f3w?<\/strong><\/h4>\n

Relacje mi\u0119dzy bohaterami, ich motywacje i konflikty, s\u0105 dla mnie jednym z fundament\u00f3w scenariusza, dlatego ich budowa zaj\u0119\u0142a du\u017c\u0105 cz\u0119\u015b\u0107 pracy. Starali\u015bmy si\u0119 stworzy\u0107 tak\u0105 konstelacj\u0119, kt\u00f3ra by\u0142aby wiarygodna, a zarazem dawa\u0142a potencjalnie najwi\u0119cej tar\u0107 i napi\u0119\u0107.<\/p>\n

Zaproponowa\u0142em pomys\u0142 na g\u0142\u00f3wnego bohatera i jego backstory, maj\u0105c na uwadze jak najwi\u0119kszy potencja\u0142 na zjawisko \u201eprojekcji\u201d i \u201eidentyfikacji\u201d u widza. Najciekawsza historia nic by nie da\u0142a, je\u015bli bohater by nas nie obchodzi\u0142 a jego dzia\u0142ania by\u0142yby nam oboj\u0119tne.<\/strong><\/p>\n

Dlatego Dawid od pocz\u0105tku filmu znajduje si\u0119 w pewnej matni emocjonalnej, w kt\u00f3rej z biegiem wydarze\u0144 tylko mocniej si\u0119 pogr\u0105\u017ca. Jego motywacj\u0105 jest uratowanie brata, kt\u00f3remu na dodatek nie mo\u017ce nic powiedzie\u0107 o swoich dzia\u0142aniach. Widzimy te\u017c, \u017ce Golden ma jaki\u015b powa\u017cny zatarg z Dawidem zwi\u0105zany ze wsp\u00f3ln\u0105 przesz\u0142o\u015bci\u0105 \u2013 a Dawid poczucie winy \u2013 i chcemy dowiedzie\u0107 si\u0119, co si\u0119 mi\u0119dzy nimi wydarzy\u0142o. Odpowiednie pouk\u0142adanie klock\u00f3w na pocz\u0105tku przek\u0142ada si\u0119 na zaanga\u017cowanie emocjonalne widza przez ca\u0142y seans.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

W twoim filmie w g\u0142\u00f3wnych rolach wyst\u0119puj\u0105 aktorzy, kt\u00f3rzy zdecydowanie id\u0105 pod pr\u0105d swojego dotychczasowego, aktorskiego emploi. Czy taki casting pokrywa si\u0119 z twoj\u0105 wizj\u0105 tych postaci, czy by\u0142 dla ciebie zaskoczeniem? Co wnie\u015bli aktorzy do finalnego kszta\u0142tu tych postaci?<\/strong><\/h4>\n

Tak, pokrywa\u0142 si\u0119 z moj\u0105 wizj\u0105 i mia\u0142em pewien wp\u0142yw na casting, z czego czuj\u0119 du\u017c\u0105 satysfakcj\u0119. Zaproponowa\u0142em Mateusza Banasiuka<\/strong> do roli Dawida, poniewa\u017c spotka\u0142em go wcze\u015bniej na planie \u201eP\u0142yn\u0105cych wie\u017cowc\u00f3w\u201d Tomasza Wasilewskiego \u2013 i widzia\u0142em, jak dobrym jest aktorem, a przy tym sprawnym fizycznie, co nie by\u0142o bez znaczenia w przypadku tej roli.<\/p>\n

Natomiast je\u015bli chodzi o Mateusza Dami\u0119ckiego<\/strong>, pisa\u0142em wcze\u015bniej serial \u201eW rytmie serca\u201d i mia\u0142em okazj\u0119 ogl\u0105da\u0107 go na planie. Opr\u00f3cz bycia absolutnym profesjonalist\u0105, mia\u0142em wra\u017cenie, \u017ce jest w stanie aktorsko podo\u0142a\u0107 ka\u017cdemu wyzwaniu<\/strong>, je\u015bli tylko dosta\u0142by tak\u0105 mo\u017cliwo\u015b\u0107. Bardzo wi\u0119c mnie ucieszy\u0142o obsadzenie go w roli Goldena. Og\u00f3lnie, jestem fanem anga\u017cowania aktor\u00f3w wbrew emploi; oby wi\u0119cej tw\u00f3rc\u00f3w mia\u0142o na to odwag\u0119.<\/p>\n

Aktorsko \u201eFurioza\u201d stoi wed\u0142ug mnie na bardzo wysokim poziomie i aktorzy wspaniale o\u017cywili bohater\u00f3w, wiele dodaj\u0105c od siebie \u2013 tak\u017ce na drugim i trzecim planie. Dla scenarzysty, kt\u00f3ry miesi\u0105cami widzia\u0142 postaci tylko na papierze, ogl\u0105danie ich to du\u017ca przyjemno\u015b\u0107<\/strong>. To, \u017ce film nie zosta\u0142 zakwalifikowany do Gdyni, uwa\u017cam za nonsens.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

\u201eFurioza\u201d wype\u0142niona jest wieloma scenami walk. W Polsce rzadko mamy okazj\u0119 \u0107wiczy\u0107 tworzenie tego typu scen. Czy ich pisanie by\u0142o k\u0142opotliwe? Czy by\u0142y to szczeg\u00f3\u0142owe opisy bijatyk czy og\u00f3lny zarys?<\/strong><\/h4>\n

Opisy scen walk by\u0142y szczeg\u00f3\u0142owe pod wzgl\u0119dem dramaturgicznym \u2013 aby w ich ramach r\u00f3wnie\u017c by\u0142y zwroty akcji i jakie\u015b mniej oczywiste rozwi\u0105zania; sama efektowno\u015b\u0107 to by\u0142oby za ma\u0142o. Natomiast oczywi\u015bcie nie opisywali\u015bmy wszystkich wyprowadzanych cios\u00f3w \ud83d\ude09<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

Scena otwieraj\u0105ca film to moment, w kt\u00f3rym kupowana jest uwaga widz\u00f3w. Wasz pocz\u0105tek sprawdza si\u0119 jako samodzielna, wci\u0105gaj\u0105ca, dynamiczna scena, ale jest r\u00f3wnie\u017c silnie zwi\u0105zany z reszt\u0105 fabu\u0142y i dobrze wsp\u00f3\u0142gra z zako\u0144czeniem. W rezultacie otrzymujemy sekwencj\u0119 z klasyczn\u0105, trzyaktow\u0105 struktur\u0105, rozcz\u0142onkowan\u0105 i roz\u0142o\u017con\u0105 na ca\u0142o\u015b\u0107 filmu. Czy by\u0142 to zamys\u0142 ju\u017c na poziomie scenariusza czy ostatecznego kszta\u0142tu nabra\u0142 w monta\u017cu?<\/strong><\/h4>\n

Tak, zosta\u0142o to w ten spos\u00f3b zapisane w scenariuszu. Uznali\u015bmy, \u017ce b\u0119dzie to ciekawa struktura i spore zaskoczenie dla widza.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

3 grudnia kinow\u0105 premier\u0119 b\u0119dzie mia\u0142 jeszcze jeden film, kt\u00f3rego jeste\u015b wsp\u00f3\u0142scenarzyst\u0105: \u201eLokatorka\u201d, premierowo pokazana w Konkursie G\u0142\u00f3wnym w Gdyni. <\/strong>Mo\u017cesz co\u015b wi\u0119cej powiedzie\u0107 o tym projekcie?\u00a0<\/strong>Jak wa\u017cne by\u0142o dla ciebie opowiedzenie tej historii?<\/strong><\/h4>\n

Autorem pierwszej wersji scenariusza i pomys\u0142odawc\u0105 (razem z Jaros\u0142awem Talach\u0105<\/strong>) by\u0142 \u015bp. Jacek Matecki<\/strong>, kt\u00f3ry wykona\u0142 ogromn\u0105 prac\u0119 i by\u0142 bardzo zaanga\u017cowany w spraw\u0119. Zosta\u0142em zatrudniony przez producenta Miko\u0142aja Pokromskiego<\/strong> do napisania nowej wersji tekstu. Okoliczno\u015bci by\u0142y do\u015b\u0107 nietypowe, poniewa\u017c sam chcia\u0142em nakr\u0119ci\u0107 kr\u00f3tki metra\u017c inspirowany Jolant\u0105 Brzesk\u0105<\/strong>. Uwa\u017ca\u0142em losy jej i innych ofiar afery reprywatyzacyjnej za wstrz\u0105saj\u0105ce i domagaj\u0105ce si\u0119 nag\u0142o\u015bnienia. Nie mog\u0142em uwierzy\u0107, jak to jest mo\u017cliwe, \u017ce w stolicy europejskiego kraju kobieta zostaje spalona \u017cywcem i nikt specjalnie si\u0119 tym nie przejmuje.<\/p>\n

Poszed\u0142em z tym projektem do Szko\u0142y Wajdy, gdzie na egzaminie wst\u0119pnym Wojciech Marczewski<\/strong> poinformowa\u0142 mnie, \u017ce w ramach Pisfu w\u0142a\u015bnie udzieli\u0142 dofinansowania na pe\u0142ny metra\u017c inspirowany Jolant\u0105 Brzesk\u0105. Zadzwoni\u0142em do re\u017cysera Micha\u0142a Ot\u0142owskiego<\/strong>, \u017ceby dowiedzie\u0107 si\u0119, na czym skupia si\u0119 ich projekt i zdecydowa\u0107, czy m\u00f3j w tym kontek\u015bcie ma sens. Micha\u0142 powiedzia\u0142, \u017ce w\u0142a\u015bnie szukaj\u0105 kogo\u015b do pomocy ze scenariuszem i uzna\u0142, \u017ce mo\u017ce to nie przypadek, \u017ce zadzwoni\u0142em w\u0142a\u015bnie w tej chwili.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

\u00a0<\/strong>Trzy kinowe premiery w dwa lata. Jak to si\u0119 robi?<\/strong><\/h4>\n

Nast\u0105pi\u0142a teraz jaka\u015b kumulacja, ale wcze\u015bniej by\u0142o 10 lat ci\u0119\u017ckiej pracy i nauki, wielu zw\u0105tpie\u0144 i noszenia si\u0119 z zamiarem porzucenia tego.<\/strong> Dostawa\u0142em nagrody w konkursach, a jednocze\u015bnie nie mog\u0142em zdoby\u0107 \u017cadnej pisarskiej pracy zarobkowej, nawet otrzyma\u0107 szansy spr\u00f3bowania. Us\u0142ysza\u0142em te\u017c kiedy\u015b od pewnego decydenta, \u017ce nie nadaj\u0119 si\u0119 do tego i lepiej, \u017cebym zaj\u0105\u0142 si\u0119 czym\u015b innym.<\/strong> Najtrudniejszy w tej bran\u017cy jest, jak by to powiedzie\u0107\u2026 \u201eelement ludzki\u201d. Trzeba wi\u0119c mie\u0107 du\u017co cierpliwo\u015bci, odporno\u015bci i wytrwa\u0142o\u015bci. Sporo tych \u201eo\u015bci\u201d.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

Jak zacz\u0119\u0142a si\u0119 twoja przygoda ze scenariopisarstwem?<\/strong><\/h4>\n

Obejrza\u0142em \u201eLeona zawodowca\u201d i \u201eWielki b\u0142\u0119kit\u201d Luca Bessona. Tak zakocha\u0142em si\u0119 w kinie.<\/strong> Zawsze co\u015b tam pisa\u0142em, wymy\u015bla\u0142em gry komputerowe i stopniowo kierowa\u0142em si\u0119 w stron\u0119 filmu, cho\u0107 traktowa\u0142em to czysto hobbystycznie. Tu\u017c przed matur\u0105 nagle zmieni\u0142em plany zawodowe i ku rozpaczy rodziny poszed\u0142em na filmoznawstwo na UJ. P\u00f3\u017aniej zacz\u0105\u0142em Krakowsk\u0105 Szko\u0142\u0119 Scenariuszow\u0105, w kt\u00f3rej napisa\u0142em pierwszy scenariusz pe\u0142nometra\u017cowy: \u201eDwadzie\u015bcia siedem\u201d, w kt\u00f3ry wla\u0142em wszystko, co by\u0142o dla mnie wtedy wa\u017cne. Mam nadziej\u0119, \u017ce kiedy\u015b uda si\u0119 go zrealizowa\u0107.<\/p>\n

\u00a0<\/strong><\/p>\n

Jak wygl\u0105da twoja praca nad scenariuszem? Od czego zaczynasz? Co jest w niej najwa\u017cniejsze?<\/strong><\/h4>\n

W przypadku moich autorskich scenariuszy przede wszystkim musz\u0119 wiedzie\u0107, \u017ce mam co\u015b do powiedzenia.<\/strong> Zastanawiam si\u0119, o czym naprawd\u0119 ma by\u0107 dany film, co ma wywo\u0142a\u0107 w widzu, z czym go zostawi\u0107. Wydaje mi si\u0119, \u017ce cz\u0119sto zaniedbuje si\u0119 ten aspekt, a tw\u00f3rcy czasami robi\u0105 film dla siebie, a nie dla widz\u00f3w.<\/p>\n

Staram si\u0119 na pocz\u0105tku wybra\u0107 jeden konkretny temat i cel bohatera. Nast\u0119pnie buduj\u0119 podstawow\u0105 struktur\u0119, do kt\u00f3rej przywi\u0105zuj\u0119 du\u017c\u0105 wag\u0119, bo \u2013 chcemy czy nie chcemy \u2013 decyduje ona w znacznym stopniu o tym, czy film b\u0119dzie si\u0119 \u201eogl\u0105da\u0142\u201d i anga\u017cowa\u0142 emocjonalnie widza. Gdzie\u015b w tym momencie zaczynam wi\u0119cej my\u015ble\u0107 o bohaterach, ich cechach, motywacjach, potencjalnych konfliktach.<\/p>\n

Mo\u017ce to Ci\u0119 zaskoczy, ale najwa\u017cniejszym stadium jest dla mnie drabinka<\/a><\/strong> \u2013 czyli szczeg\u00f3\u0142owy plan wszystkich scen \u2013 i z ca\u0142ego tworzenia scenariusza to jej po\u015bwi\u0119cam najwi\u0119cej czasu. Wed\u0142ug mnie nie ma sensu rozpisywa\u0107 ca\u0142ych scen, je\u015bli nie ma si\u0119 kompletnej struktury, wszystkich zdarze\u0144 i nie jest si\u0119 pewnym, \u017ce wszystko dzia\u0142a, jak nale\u017cy.<\/strong> A naj\u0142atwiej zobaczy\u0107 to i korygowa\u0107 na etapie drabinki. Nie ma nic gorszego ni\u017c po\u015bwi\u0119cenie mn\u00f3stwa czasu na napisanie scenariusza, a nast\u0119pnie stwierdzenie, \u017ce ma z\u0142e fundamenty i konieczne s\u0105 powa\u017cne zmiany. Ko\u0144czy si\u0119 to czasami wyrzuceniem po\u0142owy scen i poprawianiem w niesko\u0144czono\u015b\u0107.<\/p>\n

 <\/p>\n

Jakie s\u0105 najwa\u017cniejsze elementy dobrego scenariusza?<\/strong><\/h4>\n

My\u015bl\u0119, \u017ce we wcze\u015bniejszych punktach jest cz\u0119\u015b\u0107 odpowiedzi na to pytanie. Jak m\u00f3wi\u0142em, staram si\u0119 maksymalnie du\u017co my\u015ble\u0107 o widzu i o tym, jak skupi\u0107 jego uwag\u0119, zaanga\u017cowa\u0107 emocjonalnie. Je\u015bli odbiorca pozostanie poza histori\u0105, to najwymy\u015blniejsze zwroty akcji, efektowne obrazy czy genialne bon moty nic nie dadz\u0105.<\/p>\n

Scenariusz, to w zasadzie dokument, kt\u00f3ry na osi czasu programuje emocje widza, steruje tym, co ma w danej chwili czu\u0107.<\/strong> Czy ma wsp\u00f3\u0142czu\u0107 bohaterowi, ba\u0107 si\u0119 o niego, w\u015bcieka\u0107 si\u0119 czy \u015bmia\u0107 razem z nim. Nie oznacza to wcale, \u017ce wszystko jest mechaniczne i przewidywalne \u2013 o ostatecznej jako\u015bci decyduj\u0105 detale. Je\u015bli uda nam si\u0119 sprawi\u0107, \u017ce odbiorc\u0119 naprawd\u0119 b\u0119dzie obchodzi\u0142 bohater i jego prze\u017cycia \u2013 to ju\u017c po\u0142owa sukcesu.<\/p>\n