Czym się różni analiza scenariusza filmu od serialu?

Kluczem do analizy scenariusza filmowego na podstawowym poziomie jest odkrycie i precyzyjne zdefiniowanie głównego pytania dramaturgicznego, a następnie sprawdzenie jak opowiadana historia na nie odpowiada. 

W serialu jest trochę inaczej. Podobnie jak w filmie główne pytanie dramaturgiczne zostaje zadane możliwie szybko (czyli w pierwszym odcinku), ale odpowiedź na nie dostajemy możliwie najpóźniej (czyli przeważnie w ostatnim odcinku). 

Należy o tym pamiętać analizując scenariusze poszczególnych odcinków serialu, ponieważ nie można zapomnieć, że ich nadrzędną rolą jest służenie głównej historii.

Serial premium, a tak należy określić „Czarnobyl”, charakteryzuje się zamkniętą historią rozpisaną na kilka (kilkanaście) odcinków sezonu. Oczywiście często dostajemy kontynuację w postaci nowych sezonów, ale w większości przypadków (szczególnie debiutujących seriali, kiedy ich popularność nie jest jeszcze rozpoznana) obejrzenie całego sezonu powinno zaspokoić ciekawość widzów (jaskrawym odstępstwem od tej normy jest serial „Dochodzenie”, gdzie po 13 odcinkach jedyne czego dowiadujemy się to tego, że musimy obejrzeć sezon drugi). 

Dlatego analizując poszczególne sceny serialu musimy zwracać uwagę na ich dwie dwie funkcje – tą w strukturze pojedynczego odcinka i tą w schemacie całego sezonu.

 

Dlaczego „Czarnobyl”?

Tutaj odpowiedź jest prosta i oczywista. W utworzonej na grupie Przygody scenarzystów  ankiecie „Czarnobyl” zebrał zdecydowanie najwięcej głosów (27), a ja z zadowoleniem ten wynik przyjąłem. 

Dodatkowym argumentem za jest 10 nagród Emmy i powszechne uznanie widzów (9,5/10 na imdb.com, 9,0/10 na filmweb.pl) oraz krytyków (83/100 na metacritic.com).

 

ANALIZA SCENARIUSZOWA #2:  „Czarnobyl”

 

PODSTAWOWE INFORMACJE

O pilocie serialu „Czarnobyl”:

Reżyser:  Johan Reck

Twórca serialu:  Craig Mazin

Kraj:  Wielka Brytania i USA

Produkcja:  Sister Pictures dla HBO

Szacowany budżet:  brak informacji

Czas:  60 min

Obsada:

Jared Harris jako Valery Legasov

Jessie Buckley jako Lyudmila Ignatenko

Paul Ritter jako Anatoly Dyatlov

Sam Troughton jako Alexandr Akimov

Robert Emms jako Leonid Toptunov

Adrian Rawlins jako Nikolai Fomin

Stellan Skarsgaard jako Boris Scherbina 

 

O scenariuszu:

Autor:  Craig Mazin

Liczba stron:  55

Gatunek:  dramat historyczny

Logline:  „In april 1986, an explosion at the Chernobyl nuclear power plant in the Union of Soviet Socialist Republics becomes one of the world’s worst man-made catastrophes.”

Punkt wyjścia:  Wybitny naukowiec, specjalista w zakresie reaktorów nuklearnych Valerij Legasov i bezwzględny urzędnik, minister energetyki ZSRR Boris Shcherbina muszą połączyć siły i znaleźć sposób na ograniczenie skutków wybuchu w elektrowni atomowej w Czarnobylu.

 

SPOSÓB ZAPISU

Wersja którą miałem okazję przeczytać datowana jest na 15 sierpnia 2018 roku (czyli na 9 miesięcy przed premierą serialu). Brak informacji o numerze draftu lub jego przeznaczeniu (final draft, shooting draft, for Your consideration). 

Postacie

„The listening man is: VALERY LEGASOV, 52. Glasses. Pale skin, a bit papery. His hair is thinning in odd patches”

„LEGASOV wakes up. It’s two years before we first met him, but he looks much younger. Full head of hair. More weight in his face. Healthy color.”

W ten sposób zostaje nam przedstawiony główny bohater. Dwukrotnie. Za pierwszym razem w sekwencji otwierającej i za drugim, już w czasie głównej akcji serialu. Podkreślona różnica w wyglądzie ma znaczenie dramaturgiczne – pokazuje zdrowotny koszt poniesiony przez głównego bohatera.

Inne postacie:

LYUDMILLA IGNATENKO, 23

ANATOLY DYATLOV, 55 years old, gray mustache, white hair swept back on his head

ALEXANDR AKIMOV, 33, black mustache, glasses

LEONID TOPTUNOV, 25, blond, thin, terrified. His boyish mustache is struggling, wispy version of Akimov’s

YUVCHENKO, 25 years old, 6`5„, powerful and athletic

Zwraca uwagę podawanie pełnego imienia i nazwiska wielu postaci. Odczytuję to jako podkreślenie prawdziwości przedstawionych wydarzeń i realności pojawiających się bohaterów. Opisy są krótkie i zwięzłe, w maksymalnie prosty sposób próbują nadać poszczególnym bohaterom indywidualne cechy.

 

Didaskalia

Craig Mazin w scenariuszu „Czarnobyla” wielokrotnie używa w didaskaliach opisu emocji bohaterów. To rzadko stosowany zabieg, często wręcz odradzany ze względu na pogląd, że jest to wchodzenie w kompetencje reżysera i aktorów.

Kilka przykładów:

„She couldn’t say why or how she knows. She just does. Something’s wrong”

„Akimov looks down. That can’t be true. But the alternative is unthinkable.”

„And in an instant, Bryukhanov can envision a very likely fate for himself. An inquiry. An arrest. A trial. A bullet.”

Zabieg ten mocno zbliża scenariusz w stronę powieści. Ułatwia czytelnikowi wczucie się w daną chwilę i związanie się z bohaterem. 

Zresztą to nie jedyna „sztuczka” z jakiej scenarzysta korzysta by pobudzić emocje i zainteresowanie czytelnika:

  • Podkreślenia, by zwrócić uwagę na wyjątkowo ważne słowa, zdania.

„The man’s face is dark brown”

  • Duże litery, by nikt nie miał wątpliwości, że to co teraz się pojawiło jest bardzo ważne.

„A BURN MARK in the shape of Shashenok’s HAND.”

  • Dialog wewnętrzny bohatera, by dobrze zrozumieć to co się dzieje

„More whispers. Evacuate? To where? No, he’s right– no,he’s insane, an alarmist!”

  • Hiperbola, by podkręcić emocje

„Applause for delusion. Applause for death. Applause for the Vladimir I. Lenin Nuclear Power Station.”

Jest tego naprawdę dużo. Mi osobiście to ubarwiało, uprzyjemniało i ułatwiało lekturę, chociaż trzeba przyznać, że to bardzo ryzykowny zabieg. Nadużywanie tłumaczenia emocji bohaterów może nie tylko zostać odebrane jako wchodzenie w zakres kompetencji reżysera i aktorów, ale również świadczyć o braku zaufania do czytelnika.

 

Dialogi

Twórca serialu bardzo mocno postawił na autentyczność. Odzwierciedla się to w doskonałej charakteryzacji aktorów, scenografii, kostiumach i również w dialogach. 

Język używany przez bohaterów jest dostosowany do ich wykształcenia, pozycji i pełnionej w historii roli.

I tak najbardziej kwieciście wyraża się ten najlepiej wykształcony, czyli Legasov:

Przykład:

LEGASOV

What is the cost of lies? It’s not that we’ll mistake them for the truth. The real danger is that if we hear enough lies, then we no longer recognize the truth at all. What can we do then? What else is left but to abandon even the hope of truth, and content ourselves instead… with stories.

Pracownicy elektrowni posługują się naukowym żargonem, strażacy używają prostych, konkretnych komend, a monologi działaczy politycznych wypełnione są wieloma typowymi, partyjnymi sloganami.

Przykład:

ZHARKOV

From the Central Committee all the way down to each of us in this room— we represent the perfect expression of the collective will of the Soviet proletariat.

Wszystko jest odpowiednio dopasowane. 

Podobnie jak Martin McDonagh w „Trzech billboardach za Ebbing, Missouri”, tak i Craig Mazin używa w swoim scenariuszu podkreśleń wybranych słów w celu eksponowania ich wagi.

Przykład:

ZHARKOV

We seal off the city. No one leaves. And cut the phone lines. Contain the spread of misinformation. That is how you keep the people from undermining the fruits of their own labour. That is how your names become inscribed in the hallways of the Kremlin.

Ponownie dobrze się to sprawdziło. 

Dialogi w „Czarnobylu” są absolutnie utylitarne. Służą przekazaniu wielu niezbędnych informacji. 

 

STRUKTURA / NARRACJA

Odcinek serialu jest elementem większej całości, więc na jego strukturę należy spojrzeć zarówno jak na samodzielną jednostkę fabularną, jak i składową dłuższej historii. 

Mając to z tyłu głowy analiza struktury pierwszego odcinka „Czarnobyla” doprowadziła mnie do ciekawych wniosków.

 

Pilot jako samodzielna forma

Najpierw spojrzałem na pilota jak na samodzielną historię. I doszedłem do wniosku, że jej głównym bohaterem jest Dyatlov, czyli postać ogólnie postrzegana jako jeden z kluczowych antagonistów całego serialu.

Skąd taki wniosek? Jednym z podstawowych wymogów względem głównego bohatera jest jego występowanie we wszystkich najważniejszych punktach (wydarzeniach) dramaturgicznych danej historii. Jak to wygląda w „Czarnobylu”?

Zakłóceniem, zwiastunem głównych wydarzeń pierwszego odcinka jest nagranie przez Legasova taśm, a następnie popełnienie samobójstwa. Dyatlov nie pojawia się oczywiście osobiście w tej scenie, ale jest wspomniany przez Legasova i zostaje podkreślony jego wielki udział w minionych wydarzeniach.

Pierwszym punktem zwrotnym pilota jest wybuch w Elektrowni w Czarnobylu. Dyatlov jest pierwszą osobą, której reakcję widzimy po wybuchu. On zostaje postawiony w centrum uwagi, on zaczyna działać. Przed nim stawiane są najważniejsze pytania tej historii: co właśnie się wydarzyło? I jak groźne są skutki tego wybuchu?

W drugim punkcie zwrotnym Sitnikov informuje Dyatlova i jego przełożonego Bryukhanova, że skutki wybuchu są dużo poważniejsze niż Dyatlov zakładał. Bohater stara się podjąć ostatnią próbę walki o swoje racje – decyduje się samemu pójść do bloku z reaktorem. Nagły atak wymiotów (choroba popromienna) niweczy ten plan.

Chwilę później, w kulminacji, Sitnikov, wysłany przez Bryukhanova w miejsce Dyatlova, patrzy z dachu w otchłań zniszczeń. Otrzymujemy odpowiedzi: wybuchł reaktor nuklearny i skutki tego wybuchu są śmiertelnie groźne – dla całej Ukrainy albo i Europy. Tymczasem Dyatlov, prowadzony przez żołnierzy do lekarza na własne oczy przekonuje się jak bardzo się mylił.

W ten sposób pierwszy odcinek staje się swoistym prologiem, wprowadzeniem do prawdziwej akcji. Przywodzi mi to na myśl filmy kryminalne, które często zaczynają się od morderstwa. Tutaj to działa tak samo – najpierw mamy zbrodnię, którą obserwujemy oczami jednego ze sprawców, a dopiero później pojawia się bohater i zabiera się do rozwiązania zagadki.

 

Pilot jak część większej całości

A teraz spójrzmy na pierwszy odcinek jako element większej całości – całego sezonu. 

Najważniejszym celem pilota serialu, oprócz przedstawienia głównego bohatera i zaprezentowania świata opowieści, jest postawienie głównego pytania dramaturgicznego dla opowiadanej historii. W „Czarnobylu” jest ono wyartykułowane bezpośrednio i bardzo szybko – to pierwsze słowa jakie słyszymy:

RECORDED VOICE (LEGASOV)

What is the cost of lies?

Będziemy sobie zadawać to pytanie przez cały czas trwania serialu, aż do ostatecznej odpowiedzi w ostatnich scenach piątego, finalnego odcinka. W tych kilku słowach zawarty jest również temat oraz przesłanie całego serialu.

Zwykle to kluczowe pytanie zostaje zadane w pierwszym punkcie zwrotnym. Czy to znaczy, że pierwsza scena pilota jest jednocześnie pierwszym punktem zwrotnym całego serialu? To nie takie proste.

Craig Mazin do opowiedzenia historii Valerija Legasova wykorzystał narrację z retrospekcją okładkową, czyli taką w której film/serial rozpoczyna i kończy się sceną/sekwencją z teraźniejszości, a środek jest wypełniony wydarzeniami z przeszłości. Dzięki temu autor może zabić głównego bohatera na samym początku, a następnie cofnąć się w czasie i opowiedzieć co doprowadziło do tej śmierci. 

Bez tego zabiegu przedstawiona historia wyglądałaby następująco (w dużym skrócie):

1.Wybuch w elektrowni w Czarnobylu

2.Pierwsze decyzje Dyatlova i Bryukhanova

3.Legasov odbiera telefon od Shcherbiny, dowiaduje się o katastrofie

4.Zebranie u Gorbaczowa – Legasov i Shcherbina wysłani do Czarnobyla

5.Zaczyna działać Ulana Khomyuk

6.Legasov opracowuje plan ograniczenia skutków katastrofy

7.Legasov i Shcherbina walczą ze skutkami katastrofy

8.Khomyuk prowadzi śledztwo

9.Legasov i Shcherbina podejmują kluczowe decyzje

10.Khomyuk docieka prawdy o powodach katastrofy

11.Proces – Legasov ujawnia prawdę

12.Legasov dowiaduje się co go czeka

13.Legasov nagrywa taśmy

14.Legasov popełnia samobójstwo

Zauważcie, że opowiadając tą historię chronologicznie zmienia się jej temat, przesłanie i pytanie dramaturgiczne – z rozważań na temat kłamstwa i jego skutków przechodzimy do pytań odnośnie samej katastrofy – czy główny bohater ograniczy skutki katastrofy. Użycie retrospekcji okładkowej, w mojej ocenie, bardzo pogłębia przedstawioną historię.

Wspomniane wyżej pytanie słyszymy na samym początku, z offu, na czarnym tle. I mimo, że jest częścią składową pierwszej sceny zostaje ono niejako wyciągnięte przed nawias, otrzymuje pewną niezależność i uniwersalność. Następnie mamy sekwencję scen (nagranie taśm, ukrycie taśm, samobójstwo) które składają się na kulminację całej opowiadanej historii. Po tym cofamy się w czasie do zakłócenia, katalizatora wydarzeń – wybuchu w elektrowni. Pierwszy odcinek kończy wprowadzenie głównego bohatera – Legasova w nowy świat poprzez telefon od Shcherbiny.

Drugim punktem zwrotnym całego serialu jest, mający miejsce w ostatnim, piątym odcinku, proces Dyatlova, Bryukhanova i Fomina, i wystąpienie na nim Legasova.

Tak więc trzy z czterech najważniejszych punktów dramaturgicznych całej historii umieszczone są w pierwszym odcinku serialu! (Warto w tym miejscu podkreślić, że „Czarnobyl” składa się tylko z pięciu odcinków).

Podobnie jak w „Trzech billboardach za Ebbing, Missouri”, również tutaj sceny ekspozycyjne zostały praktycznie skasowane. Pierwsze sceny (nagranie taśm, samobójstwo, wybuch elektrowni) pierwszego odcinka najeżą do najważniejszych i najbardziej emocjonalnych w całym serialu.

 

SCENY

Z 54-stronicowego scenariusza pierwszego odcinka wybrałem siedem scen, które w mojej ocenie mają największe znaczenie dla opowiadanej historii. Szczególnie zwróciłem uwagę na konflikt, punkty zwrotne, ciąg przyczynowo-skutkowy, wpływ na akcję i przekazywane informacje.

Scena 2 i 4, strona 1 i 3:  Legasov nagrywa taśmy

Punkt wyjścia:  Dwa lata po katastrofie w Czarnobylu Legasov nagrywa taśmy na których przedstawia swoją wersję wydarzeń.

Konflikt:  Na tych kilku stronach scenarzysta przedstawił wszystkie trzy rodzaje konfliktów: globalny – w tym przypadku Legasov vs aparat państwowy (wyartykułowany w treści nagranych taśm), lokalny – czyli Legasov vs obserwujący go agent służby bezpieczeństwa i wewnętrzny – targający każdym człowiekiem, który planuje popełnić samobójstwo.

Punkt zwrotny:  Legasov popełnia samobójstwo.

Wpływ na akcję:  Jest to kulminacja całej opowiadanej historii, stawia główne pytanie dramaturgiczne i wzmaga zainteresowanie widza.

Najważniejsze informacje:  Całe mnóstwo: prezentacja głównego bohatera, przedstawienie jego podstawowego problemu („What is the cost of lies?”), opis Dyatlova – jednego z głównych bohaterów serialu, informacja o nagraniu swojej wersji przez Legasova, samobójstwo protagonisty.

 

Scena 6, strona 4:  Wybuch w Czarnobylu

Punkt wyjścia:  Lyudmilla, która właśnie dowiedziała się, że jest w ciąży, z okna swojego mieszkania widzi wybuch w czarnobylskiej elektrowni.

Konflikt:  Brak jednoznacznego, oczywistego konfliktu. Na początku sceny można za taki potraktować zmagania Lyudmily z dolegliwościami ciążowymi. Później wszystko przysłania niepokój spowodowany wybuchem w elektrowni.

Punkt zwrotny:  Wybuch w czarnobylskiej elektrowni. 

Wpływ na akcję  Poznajemy dwójkę ważnych bohaterów – Lyudmiłę i jej męża Vasilija. Przede wszystkim jest to również pierwszy punkt zwrotny pierwszego odcinka i zakłócenie (katalizator) całego sezonu.

Najważniejsze informacje:  Lyudmilla jest w ciąży. Wybuch w elektrowni – inny niż zwykle: bezgłośny, wielki rozbłysk, snop błękitnego światła. 

 

Scena 14, strona 12:  Obraz spustoszenia

Punkt wyjścia:  Podążając za Perevozchenką obserwujemy sytuację w budynku reaktora nr 4.

Konflikt:  Bohaterowie (oprócz Perevozchenki podążamy również za Gorbachenką i Yuvchenką) zmagają się ze skutkami wybuchu. Jeszcze do końca nie zdają sobie sprawę z czym mają do czynienia i nie mogą sprawdzić jak źle jest (dozymetry o małej skali). Muszą pokonać naturalne przeszkody (niedziałające windy, dziury w podłogach i sufitach, ogień, zagruzowane przejścia) i własny, narastający strach.

Punkt zwrotny:  W pierwszym Perevozchenko odkrywa, że ma do dyspozycji dozymetr ze skalą do 3,6 Roentgena. Widzi, że to zdecydowanie za mało. W drugim widzimy wymiotującego krwią Perevozchenkę, martwego Khodemchuka i gigantyczną dziurę w suficie budynku reaktora nr 4.

Wpływ na akcję:  Ta scena pokazuje skalę zniszczenia, przedstawia pierwsze ofiary katastrofy i zwiastuje jeszcze większe kłopoty (rosnące poza skalę promieniowanie).

Najważniejsze informacje:  Budynek reaktora nr 4 jest poważnie zniszczony. Dostępne dla pracowników dozymetry mają skalę tylko do 3,6 Roentgena. Twarz Perevozchenki robi się ciemna – skutek promieniowania. Pierwsze ofiary śmiertelne. 

 

Scena 21, strona 21:  Odsłonięty reaktor nuklearny

Punkt wyjścia:  Dwóch młodych pracowników elektrowni wysłanych przez szefa, dostaje się do hallu głównego reaktora.

Konflikt:  Pracownicy, z pomocą Yuvchenki, muszą pokonać masywne, metalowe drzwi do hallu głównego reaktora. 

Punkt zwrotny:  Pracownicy wchodzą do środka i widzą odsłonięty reaktor.

Wpływ na akcję:  Jeżeli do tej pory ktoś miał jeszcze jakieś wątpliwości to teraz zostały one rozwiane. Niemożliwe stało się możliwe. Reaktor wybuchł. Osłona została zniszczona. Zostaje nam przedstawiony główny antagonista – promieniowanie.

Najważniejsze informacje:  Naocznie można zobaczyć skutki wybuchu. Cała masywna konstrukcja chroniąca rdzeń wyleciała w powietrze. Reaktor nuklearny jest całkowicie odsłonięty. 

 

Scena 40, strona 40:  Komitet decyduje o odcięciu miasta

Punkt wyjścia:  Zbiera się komitet wykonawczy Partii Komunistycznej. To oni mają zdecydować o dalszych działaniach w sprawie czarnobylskiej katastrofy.

Konflikt:  Starcie dwóch frakcji – jedna udaje, że nic wielkiego się nie stało, druga domaga się ewakuacji miasta.

Punkt zwrotny:  Pierwszym punktem zwrotnym jest wystąpienie Petrova, który proponuje ewakuację pobliskiego miasta – Prypeci. Drugim jest wystąpienie Zharkova, odwołujące się do komunistycznych idei, a przede wszystkim namwiające od całkowitego odcięcia miasta od informacji i świata zewnętrznego. 

Wpływ na akcję:  Polityczni, regionalni przywódcy decydują o utrzymaniu skali katastrofy w tajemnicy i nie ewakuowaniu zagrożonych cywili.

Najważniejsze informacje:  Scena pokazuje, że decydenci bardziej niż promieniowania boją się swoich przełożonych i dla zachowania posady są gotowi na dużo.

 

Scena 42 i 44, strona 44 i 49:  Ostatni opór Dyatlova

Punkt wyjścia:  Po uspokojeniu członków regionalnego Komitetu wykonawczego Partii Komunistycznej Bryukhanov musi zmierzyć się z prawdą prezentowaną przez inżyniera Sitnikova.

Konflikt:  Bryukhanov, Fomin i Dyatlov nie chcą uwierzyć w twierdzenie Sitnikova, że promieniowanie przekracza 200 roentgenów.

Punkt zwrotny:  W pierwszym Sitnikov informuje, że wojskowe urządzenie pokazało promieniowanie przekraczające 200 roentgenów. W drugim Dyatlov zaczyna wymiotować i zostaje wyprowadzony przez strażników.

Wpływ na akcję:  Bryukhanov, Fomin i Dyatlov otrzymali twarde dowody, że zagrożenie dla wszystkich jest ogromne. Mimo to domagają się jeszcze jednego potwierdzenia i wysyłają Sitnikova by zobaczył skalę zniszczeń na własne oczy. Chwilę później Sitnikov znajduje się się na dachu patrzy w otchłań i już wie, że rozpętało się piekło.

Najważniejsze informacje:  Otrzymujemy informację o wysokości skażenia i reakcję rządzących na nią.

 

Scena 46, strona 51:  Pierwsza rozmowa Legasova i Shcherbiny

Punkt wyjścia:  Informacje o katastrofie w Czarnobylu dotarły do władz w Moskwie. Gorbaczow organizuje spotkanie kryzysowe na które chcą wezwać specjalistów w dziedzinie fizyki jądrowej i reaktorów RBMK.

Konflikt:  Zderzenie dwóch klasycznych postaw: zatwardziałego polityka, sprawnego w wydawaniu rozkazów i nieznoszącego sprzeciwu z typowym naukowcem dla którego najważniejsze jest rozwiązanie problemu.

Punkt zwrotny:  Pierwszym punktem zwrotnym jest telefon od Shcherbiny. Drugim wezwanie Legasova na spotkanie z Gorbaczowem i członkami Komitetu Centralnego.

Wpływ na akcję:  Wprowadzenie Legasova do głównej akcji, poznanie się dwóch głównych bohaterów całej historii.

Najważniejsze informacje:  Legasov jest wybitnym specjalistą od reaktora RBMK. Władza centralna na tą chwilę nie zna prawdziwej skali zagrożenia. Shcherbina jest konkretny i twardy oraz nie znosi sprzeciwu.

 

Czego się nauczyłem?

Czas na najważniejsze wnioski jakie wyciągnąłem z lektury niezwykle precyzyjnego scenariusza „Czarnobyl, odcinek 1” autorstwa Craiga Mazina:

  • Szybko przykuwaj uwagę widza. Nie czekaj, niech się dzieje od samego początku.
  • Bezpośrednie komunikowanie tematu i głównego pytania dramaturgicznego może się sprawdzić.
  • Dostosowuj sposób wypowiedzi do poziomu bohaterów.
  • Podkreślanie (akcentowanie) słów w dialogach może dobrze działać.
  • Świadome korzystanie z niestandardowych narracji fabularnych może pogłębić wydźwięk twojej opowieści.
  • Możesz zabić głównego bohatera na początku opowieści (nie zapomnij tylko później cofnąć się w czasie).
  • Opowiadając o wielkich, historycznych wydarzeniach szukaj czynników uniwersalnych, skupiaj się na jednostkach i ich emocjach. 
  • Opowiadając o skomplikowanych kwestiach (jak np. Funkcjonowanie elektrowni atomowej) pamiętaj by umieścić bohatera który wie na ten temat równie mało co widzowie i będzie mógł zadawać wiele pytań (jak np. Boris Shcherbina).
  • Twój serial (zwłaszcza ten premium, limitowany) jest tak dobry jak pierwszy odcinek.

 

Na koniec…

Dziękuję bardzo wszystkim, którzy w ankiecie na Facebooku oddali głos na ten serial.  Zanurzenie się w wykreowany przez Craiga Mazina świat Czarnobyla było pouczającą, chociaż bardzo wymagającą przygodą. Dajcie znać w komentarzach czy końcowy efekt spełnił wasze oczekiwania. Już zaczynam myśleć o analizie numer trzy…