Dlaczego „Bękarty wojny”?

„Hard work beats talent when talent doesn’t work hard”.

Nie ważne jak wielki masz talent, ważne jak go wykorzystasz, jak będziesz pracował, jak będziesz się rozwijał.

Fantastycznie widać to po twórczości jednego z najbardziej utalentowanych scenarzystów swojego pokolenia – Quentinie Tarantino.

Debiutanckie „Wściekłe psy” oczywiście zdradzają niezwykłe predyspozycje dialogowe autora i sprawnie przeprowadzają czytelnika przez akcję, jednak jednocześnie w zapisie są dosyć proste, suche, nie pobudzają wyobraźni. W każdym kolejnym tekście widać rozwój, dokładanie charakterystycznych elementów, nabieranie wprawy w posługiwaniu się językiem i emocjami. Widać, że tutaj do talentu została dołożona ciężka praca.

Przez te lata Quentin Tarantino wypracował swój własny, charakterystyczny styl. I chociaż wszyscy zdajemy sobie sprawę, że scenariusz jest rodzajem półproduktu, środkiem do celu jakim jest film i w wielu przypadkach prosty, techniczny zapis mógłby się również sprawdzić, to jednak tu i teraz chodzi o dostarczenie przyjemności z czytania drugiej osobie. Tak by z chęcią weszła w ten świat, dała szansę tym bohaterom i tej historii. „Bękarty…” są tego rodzaju scenariuszem.

Naszym celem powinno być pisanie w taki sposób, by czytający miał z tego tyle radochy ile Tarantino na poniższym filmiku:

 

 

Zapraszam do tarantinowskiego świata drugiej wojny światowej:

 

PODSTAWOWE INFORMACJE

O filmie:

Reżyser:  Quentin Tarantino

Kraj:  USA

Produkcja:  Universal Pictures / The Weinstein Company / A Band Apart

Szacowany budżet:  70 000 000$

Czas:  153 min.

Obsada:

Brad Pitt jako Lt. Aldo Raine

Christoph Waltz jako Col. Hans Landa

Diane Kruger jako Bridget von Hammersmark

Melanie Laurent jako Shosanna

Eli Roth jako Sgt. Donnie Donowitz

Michael Fassbender jako Lt. Archie Hicox

Daniel Bruhl jako Frederick Zoller

Til Schweiger jako Sgt. Hugo Stiglitz

 

O scenariuszu:

Autor:  Quentin Tarantino

Liczba stron:  165

Gatunek:  Akcja / Dramat wojenny  /  po prostu Tarantino 😉

Logline:  „In Nazi-occupied France during World War II, a plan to assassinate Nazi leaders by a group of Jewish U.S. soldiers coincides with a theatre owner’s vengeful plans for the same.”

“W okupowanej przez nazistów Francji, podczas II Wojny Światowej, plan zamordowania nazistowskich przywódców przez grupę amerykańskich żołnierzy żydowskiego pochodzenia, zbiega się z planem zemsty właścicielki kina.”

 

SPOSÓB ZAPISU

Wersja scenariusza powszechnie dostępna online opatrzona jest ręcznie napisaną stroną tytułową, na której obok tytułu i nazwiska autora widnieje data (lipiec 2008, a więc zaledwie 10 miesięcy przed Canneńską premierą filmu) oraz informacja, że jest to ostatni draft („Last draft” – mało twórców może to napisać z pełnym przekonaniem ;))

 

Postacie

Mr. Blonde, Mr. Pink, Vincent Vega, Jules Winnfield, Ordell Robbie, Panna Młoda, Bill, Kaskader Mike, King Schultz, Calvin Candie, John Ruth, Major Warren, Rick Dalton, Cliff Booth… Filmy Tarantino są pełne fantastycznych postaci, które na długo zapadają w pamięć. To co je tworzy to działania i dialogi. W scenariuszu ich opisy są ograniczone do minimum. Z głównych bohaterów „Bękartów wojny” tylko Aldo Raine otrzymał kilka słów charakterystyki:

„LIEUTENANT ALDO RAINE, a hillbilly from the mountains of Tennessee, walks down the line. (…). Lt. Aldo has one defining physical characteristic, a ROPE BURN  around his neck. As if once upon a time, he survived a LYNCHING. The scar will never once mentioned.”

Otrzymujemy tutaj kilka konkretów odnośnie sposobu bycia, pochodzenia i przeszłości bohatera, ale sam autor podkreśla, że to co najciekawsze (ślad po linie / linczu na szyi) nie zostanie później ani wykorzystane, ani wyjaśnione.

Informacje o pozostałych (z drobnymi wyjątkami jak np. Hugo Stiglitz, opisany jako wielki, przerażający bękart w niemieckim mundurze) zostały ograniczone wyłącznie do imienia. Nawet Hans Landa, absolutnie kluczowa postać dla filmu, nie jest jakkolwiek przedstawiona w didaskaliach. Tylko działania i dialogi. Żadnych dodatków – nawet wieku.

 

Didaskalia

W lipcu ukazała się debiutancka powieść Quentina Tarantino. Dla śledzących uważnie rozwój sposobu pisania kultowego twórcy ten kierunek działań artystycznych nie powinien być niespodzianką. Każdy kolejny scenariusz ma w sobie więcej literackich proweniencji. Zresztą scenarzysta w wielu wywiadach podkreśla, że bardzo podoba mu się nowelowa struktura i chętnie przenosi ją do swoich filmów.

Dobrze widać to w scenariuszu „Bękartów wojny”, gdzie za stroną tytułową mamy… spis treści:

 

Same didaskalia nie są bardzo rozbudowane, skupiają się na precyzyjnym oddaniu działań bohaterów, ale zdarzają się fragmenty zdradzające literackie ambicje, jak na przykład ten podsumowujący pierwsze spotkanie Shosanny i Fredericka Zollera:

„She looks after him. She didn’t show it, but he kinda got to her. After all for any true cinema lover, it’s hard to hate anybody who, CINEMA MON AMOUR.”

 

Kolejnym elementem charakterystycznym dla opisów akcji są uwagi typowo reżyserskie, ale w tym przypadku jest to w pełni uzasadnione. 😉

Tarantino skutecznie unika również dłuższych fragmentów zbitego, jednolitego tekstu. Trzy, cztery linijki i nowy akapit.

Sposób zapisu podporządkowany jest płynności i wizualności przedstawionej akcji.

 

Dialogi

Ech… Dialogi Quentina Tarantino to materiał na książkę, a nie na krótki akapit w artykule, ale postaram się wyłuskać to co najbardziej zwróciło moją uwagę w „Bękartach wojny”.

Na pierwszy ogień – język!

„Once you overcome the one-inch tall barrier of subtitles, you will be introduced to so many more amazing films.”  –  Bong Joon Ho

Co prawda twórca “Parasite’a” kierował swoje słowa do widzów, ale myślę, że wielu scenarzystów i reżyserów też mogłoby sobie wziąć je do serca.

Quentin Tarantino promując „Bękarty Wojny” wielokrotnie podkreślał, że nie rozumie dlaczego tak mało filmowców korzysta z konfliktu jaki może wygenerować język obcy. W jego wizji II wojny światowej nie tylko każda nacja mówi w swoim języku, to jeszcze jest on świetnie wykorzystany dramaturgicznie.

Tak jak w tej scenie:

 

Quentin Tarantino zadbał również by kluczowe postacie jego opowieści miały swój własny, unikalny głos, charakterystyczny dla nich. By one dobrze wybrzmiały zostały stworzone na przeciwieństwie – Hans Landa jest erudytą i poliglotą, mówi dużo, ładnie, nienagannie językowo. Aldo Raine jest prostym zabijaką, wypluwającym z siebie krótkie zdania, bezpośrednio opisującym stan rzeczy.

Świetnie to widać gdy te dwie postacie wreszcie się konfrontują:

A tak to wyszło na ekranie (przy okazji możecie zobaczyć co zostało wycięte z finalnej wersji):

 

STRUKTURA / NARRACJA

Od samego początku Quentin Tarantino lubuje się w strukturalnych i narracyjnych zabawach. Również w „Bękartach Wojny” ich nie brakuje.

Kilka rzeczy, które zwróciły moją uwagę:

– Otwarcie na antagonistę. W większości przypadków zaczynamy scenariusz/film od głównego bohatera, w końcu to on jest najważniejszy, to jego historię opowiadamy (zajrzyjcie do cyklu Pierwsza scena – sami protagoniści na początku) . Czasami zdarza się, że najpierw zostaje przedstawiony antagonista (popularny motyw w kryminałach, thrillerach i kinie zemsty), ale są to przeważnie krótkie, intensywne sceny. Tutaj mamy 18 stron prezentacji charakteru, geniuszu i sposobu bycia villaina Hansa Landy. Postać zagrana przez Christopha Waltza ma tak mocną ekspozycję i odciska tak duże piętno na całym filmie, że należałoby wręcz zastanowić się nad tezą, czy przypadkiem to nie on jest głównym bohaterem tej opowieści.

– Elementy podwójnej podróży. Zgrabna definicja narracji podwójnej podróży ułożona przez Lindę Aronson mówi o opowieści o postaciach w podróży albo do siebie nawzajem, albo równolegle, albo osobno (w sensie fizycznym, emocjonalnym lub i tym i tym). Ważnym elementem tej narracji jest fakt, że podróżujące postacie są różnymi wersjami tego samego protagonisty. I tak w „Bękartach…” Aldo Raine i Shosanna są różnymi obliczami zemsty.

Warto też zwrócić uwagę na silną relację jaką oboje głównych protagonistów zbudowało z antagonistą – Hansem Landą. Można zaryzykować tezę, że postać grana przez Christopha Waltza również może być składową narracji podwójnej podróży. Zarówno Aldo Raine jak i Shosanna są w podróży do Landy (fizycznej i emocjonalnej) oraz są przeciwieństwem tego samego typu postaci – osoby, która chce przechytrzyć i pokonać przeciwnika.

– Retrospekcje. Oj lubi je Tarantino, lubi. W każdym swoim scenariuszu czyni z nich ważny element opowieści. W „Bękartach…” korzysta głównie z klasycznej retrospekcji ilustrującej, w celu przedstawienia bohatera („Everybody in the German army’s heard of Hugo Stiglitz”), urozmaicenia dialogu (szeregowy Butz na audiencji u Adolfa Hitlera) oraz zbudowania kontekstu wydarzeń (podkładanie bomby w loży Hitlera).

– Rozdziały. Tak jak wspomniałem wyżej scenariusz „Bękartów…” otwiera spis treści z wyróżnionymi pięcioma rozdziałami: „Once upon a time… Nazi occupied France”, „Inglorious Basterds”, „German night in Paris”, „Operstion Kino”, “Revenge of the giant face”. Tytuły rozdziałów pojawiają się również w środku tekstu.

 

SCENY

Poniżej przedstawiam 10 najważniejszych scen, uwzględniając przede wszystkim ich punkty zwrotne, konflikt oraz wpływ na akcję.

Scena 1, strona 1:  Sekwencja otwierająca

Krótki opis:  Pułkownik SS Hans Landa odwiedza farmę Perriera LaPadite. Podczas rozmowy wymusza na Francuzie ujawnienie miejsca ukrywania żydów.

Konflikt:  Bezpośredni, między Landą i Perrierem – jest to idealny przykład zbudowanego poważnego, przekonywującego konfliktu bez użycia fizycznej interakcji czy nawet podniesionego głosu.

Drugim rodzajem konfliktu który możemy tutaj zaobserwować to konflikt wewnętrzny Perriera – czy pójść na układ z Landą?

Punkt zwrotny:  W tej rozbudowanej sekwencji mamy ich kilka:

– Przybycie Hansa Landy na farmę Perriera;

– Przejście Landy na język angielski;

– Pokazanie ukrywających się pod podłogą ludzi.

– Landa zmusza Perriera do wydania ukrywanych Żydów.

– Masakra.

– Ucieczka Shosanny.

Wpływ na akcję:  Sekwencja otwierająca opisana jest na 16 stronach w scenariuszu i stanowi jeden z pięciu wyróżnionych rozdziałów tej opowieści. Jej celem jest pokazanie przede wszystkim postaci Hansa Landy – jego sposobu działania, charakteru, charyzmy i przebiegłości. Tarantino powiedział kiedyś, że jeśli nie znalazłby idealnego aktora do roli Landy to nigdy by tego filmu nie nakręcił. Scena otwierająca podkreśla wagę tej postaci.

Drugim celem tej sekwencji jest zbudowanie motywacji działania Shosanny, czyniąc jej misję zemsty bardzo osobistą, a cierpienie namacalne.

 

Scena 3, strona 55:  Spotkanie Shosanny z Goebbelsem i Landą

Krótki opis:  Shosanna zostaje przyprowadzona na spotkanie z Zollerem, Goebbelsem i finalnie Landą. Dowiaduje się, że w jej kinie ma mieć miejsce premiera filmu Zollera, na której będzie cała, nazistowska wierchuszka.

Konflikt:  Scena nasiąknięta jest licznymi drobnymi konfliktami wynikającymi z samej rozmowy jak i tłumaczenia. Jednak Najważniejszy konflikt rozgrywa się wewnątrz Shosanny, czego daje wyraz ostatnie ujęcie w którym dotychczasowy spokój natychmiast zostaje zburzony, odsłaniając skalę przeżyć bohaterki (ciekawosta: w scenariuszu paraliżujący strach Shosanny jest podkreślony posikaniem się bohaterki).

Punkt zwrotny:  Pierwszym punktem zwrotnym jest fakt, że major Gestapo przyprowadził Shosannę na spotkanie z samym Goebbelsem. Drugim punktem zwrotnym jest pojawienie się Pułkownika Landy.

Wpływ na akcję:  Zoller namawia Goebbelsa by w kinie Shosanny zorganizować premierę filmową. Bohaterka nieoczekiwanie otrzymuje sposobność do zemsty.

 

Scena 4, strona 90:  Spotkanie w piwnicy

Krótki opis:  W ramach „Operacji Kino” porucznik Hicox, Wicki i Stiglitz spotykają się z Bridget von Hammersmark w piwnicznej Tawernie. Niestety w tym samym miejscu kilku niemieckich żołnierzy świętuje urodziny, a bardzo czuły na akcenty Major Hellstrom postanawia się zaprzyjaźnić z naszymi bohaterami.

Konflikt:  Scena nasiąknięta jest konfliktem. Od zabawowej rywalizacji do finalnej strzelaniny. Między Bękartami a Majorem Hellstromem nieustająco iskrzy. Bohaterowie przeżywają również mnóstwo konfliktów wewnętrznych (np. Stiglitz, który zwykle oficerów Gestapo szlachtuje swoim nożem, teraz musi spokojnie siedzieć obok jednego, pić z nim i grać w głupią grę).

Punkt zwrotny:  Mnóstwo!

– Po wejściu do Tawerny Hicox, Wicki i Stiglitz dostrzegają 5 żołnierzy.

– Niemiecki żołnierz (Wilhelm) zwraca uwagę na dziwny akcent Hicoxa.

– Pojawienie się majora Hellstroma.

– Przerwanie gry przez Hicoxa.

– Major Hellstrom celuje do Hicoxa.

– Strzelanina.

– Pojawienie się Aldo, rozpoczęcie negocjacji.

– Bridget zabija Wilhelma.

Wpływ na akcję:  Nieoczekiwana śmierć niemieckojęzycznych Bękartów trudną „Operację Kino” czyni praktycznie niewykonalną.

 

Scena 5, strona 128:  Landa, Aldo i język włoski

Krótki opis:  Bridget i Bękarty kontynuują operację „Kino”. Udając włoskich filmowców pojawiają się na premierze, gdzie wdają się w rozmowę z Landą, która unaocznia jak kiepski to był plan.

Konflikt:  Landa vs Bridget – przesłuchanie na temat rannej nogi, Landa vs Bękarty – nauka wymowy nazwisk. Finalnie: Aldo vs niemieccy żołnierze.

Punkt zwrotny:  Pierwszym punktem zwrotnym jest odkrycie, że Landa wybornie mówi po włosku, a Bękarty fatalnie. Drugim punktem zwrotnym jest zaproszenie Bridget na prywatną rozmowę i pochwycenie Aldo przez strażników.

Wpływ na akcję:  Wydaje się, że operacja „Kino” upadła. Landa odkrył Bękartów, pochwycił Bridget i Aldo. Okazuje się to wszystko częścią większego planu Landy.

 

Scena 6, strona 136:  Śmierć Bridget

Krótki opis:  Bezpośrednia kontynuacja poprzedniej sceny. Landa przesłuchuje Bridget, a następnie ją zabija.

Konflikt:  Landa vs Bridget.

Punkt zwrotny:  Pierwszy punkt zwrotny – Landa zakłada na stopę Bridget but znaleziony w piwnicznej tawernie „La Louisiane”. Drugi punkt zwrotny – Landa rzuca się na Bridget i ją dusi.

Wpływ na akcję:  Śmierć Bridget podkreśla w jak fatalnej sytuacji znaleźli się bohaterowie. Dostarcza również dodatkowych informacji o Landzie – jest gotów zabić kobietę gołymi rękami, co dużo o nim mówi. Podkreśla to sam Tarantino w didaskaliach:

„Strangling the very life out of somebody with your bare hands, is the most violent act a human being can commit.”

 

Scena 7, strona 142:  Landa i Aldo  – negocjacje

Krótki opis:  Landa proponuje Aldo układ – dopuszczenie do zabicia Hitlera i zakończenie wojny w zamian za własną nietykalność.

Konflikt:  Landa vs Aldo.

Punkt zwrotny:  Landa informuje Aldo, że jego plan może jeszcze wypalić, jeśli Landa nie poinformuje ochrony o Bękartach z bombami na widowni. W drugim punkcie zwrotnym Landa ustala warunki kapitulacji z amerykańskim dowódcą.

Wpływ na akcję:  Landa odsłania swój diabelski plan na zakończenie wojny i miękkie lądowanie dla siebie. Cel Bękartów okazuje się nadal możliwy do zrealizowania.

 

Scena 8, strona 153:  Śmierć Shosanny

Krótki opis:  Shosanna przygotowuje się do wielkiego finału swojego planu. W kabinie projekcyjnej nachodzi ją Zoller. Shosanna strzela do Zollera, Zoller strzela do Shosanny, oboje umierają.

Konflikt:  Shosanna vs Zoller oraz konflikt wewnętrzny Shosanny po postrzeleniu Zollera.

Punkt zwrotny:  Pierwszy punkt zwrotny – siłowe wtargnięcie Zollera, drugi punkt zwrotny – postrzelenie Zollera, trzeci punkt zwrotny – zastrzelenie Shosanny.

Wpływ na akcję:  Zamknięcie wątku Shosanny.

 

Scena 9, strona 160:  Zemsta wielkiej twarzy

Krótki opis:  Marcel podpala kino, bomby wybuchają, a Donowitz pakuje magazynek w Hitlera (chociaż tylko w filmie. W scenariuszu Donowitz ginie wcześniej).

Konflikt:  Naziści vs ogień, zamknięte drzwi. Marcel vs Naziści,  Shosanna vs Naziści, Donowitz i Hirschberg vs Naziści.

Punkt zwrotny:  pierwszym punktem zwrotnym jest pojawienie się na ekranie wielkiej twarzy Shosanny, drugim punktem zwrotnym jest wybuch pożaru.

Wpływ na akcję:  Wielka kulminacja w której ostatecznie rozwiązują się oba wątki – Shosanny i Bękartów.

 

Scena 10, strona 162:  Aldo oznacza Landę

Krótki opis:  Landa i Herrman docierają z Aldo i Utivichem do amerykańskiej linii. Zgodnie z umową Lando i Herrman się poddają. Aldo zabija Herrmana, a na czole Landy wycina nożem swastykę.

Konflikt:  Aldo vs Landa.

Punkt zwrotny:  Pierwszym punktem zwrotnym jest zabicie Herrmana. Drugim punktem zwrotnym jest…

„I image you gonna take off that handsome looking SS. Uniform of yours, ain’t ya?”

Od tego momentu Landa już wie co go czeka.

Wpływ na akcję:  Dopełnienie historii Aldo Raine’a i Hansa Landy.

 

Czego się nauczyłem?

Poniżej wypisałem najważniejsze wnioski do jakich doszedłem podczas lektury scenariusza Quentina Tarantino pt. „Bękarty wojny”:

  • Emocje są najważniejsze! Zawsze pisz tak by wydobyć ich jak najwięcej.
  • Nie bój się skracać. Analizowany przeze mnie draft scenariusza jest pełen scen, które ostatecznie nie weszły do filmu i szczerze powiem, że za żadną nie tęsknię.
  • Opisując postacie podawaj te informacje, które są absolutnie niezbędne. Niech twój bohater charakteryzuje się poprzez działanie, a nie suchy opis.
  • Niech twoją opowieść dobrze się czyta. Korzystaj z pełnego bogactwa języka.
  • Niech główny bohater ma swój własny, oryginalny, zapadający w pamięć sposób wypowiadania się.
  • Mocny początek zawsze dobrze działa. Chwytaj zainteresowanie widza jak najszybciej. Jeśli uda ci się to już w pierwszej scenie to super!
  • Napięcie czyli nadzieja przemnożona przez strach! To jest coś co działa na wyobraźnię, wciąga czytelnika.
  • Zadbaj o antagonistę. Im go stworzysz mocniejszego, groźniejszego, ciekawszego i trudniejszego do pokonania tym lepszy będzie twój scenariusz.
  • To jest kino. Tutaj nie ma rzeczy niemożliwych. Jeśli masz na to ochotę (i pomysł) to możesz zabić nawet Adolfa Hitlera.

I to tyle. Mam nadzieję, że powyższy artykuł, wraz z lekturą scenariusza, do której gorąco zachęcam, pomogą wam w pracy nad własnymi tekstami.

Jak to jest napisane?

Dotychczas w cyklu „Jak to jest napisane?” ukazały się:

Analiza scenariuszowa #1: „Trzy billboardy za Ebbing, Missouri”

Analiza scenariuszowa #2: „Czarnobyl, odcinek 1”

Analiza scenariuszowa #3: „Wolny strzelec”

Analiza scenariuszowa #4: „Cicha noc”

Analiza scenariuszowa #5: „Teoria wielkiego podrywu, odc. 1”